Dolby Atmos w domu – wszystko co musisz wiedzieć!

Technologia dźwięku przestrzennego, zwłaszcza w systemie Dolby Atmos® jest niesamowita.

Myślę, że tego nie da się podważyć ponieważ jest to bardziej naturalny sposób konsumpcji mediów – czy to filmów, czy muzyki. Dźwięk stereo potrafi być oszałamiający, natomiast Atmos jest następnym poziomem w odbiorze mediów.

Po tym bardzo stronniczym wstępie, wytłumaczmy czym jest Dolby Atmos.

Masz problem ze swoim zestawem do Atmosa?
Naprawiamy amplitunery, dekodery, soundbary oraz subwoofery!

Zachęcamy do kontaktu:

Czym jest Dolby Atmos?

Dolby Atmos to technologia dźwięku przestrzennego opracowana przez Dolby Laboratories.

Rozszerza ona istniejące systemy dźwięku przestrzennego poprzez dodanie górnych kanałów, pozwalając na przetwarzanie dźwięku jako obiekty rozstawione na wirtualnej scenie.

Technologia ta została wprowadzona w 2012 roku, wraz z premierą filmu Merida Waleczna, produkcji Pixara. Na potrzeby tego spektaklu, do Dolby Atmos musiały zostać przystosowane sale kinowe na całym świecie, w 2022 roku istnieje już ponad dziesięć tysięcy sal z tym systemem.

W porównaniu do „klasycznego” kina domowego, posiadającego zazwyczaj od 6 (5.1) do 8 (7.1) kanałów i tym samym 6/8 ścieżek audio; w systemie Dolby Atmos nie ma podziału na ścieżki audio, lecz na obiekty umieszczone w przestrzeni wokół odbiorcy. I od możliwości systemu z jakiego korzystamy zależy w którym głośniku jaki dźwięk się pojawi. Dzięki takiemu podejściu, Atmos jest bardzo elastyczny i pozwala na instalacje od najprostszego – 3.1.2, aż do najbardziej rozbudowanego systemu – 24.1.10.

Co oznaczają poszczególne cyfry w rozpisce kanałów? Grafika którą przygotowaliśmy pozwoli to wytłumaczyć:

• Kanały na poziomie słuchacza – głośniki frontowe, centralny, surround przednie i surround tylne.
• Kanały subwoofera – w Dolby Atmos występuje tylko jeden kanał subwoofera, podłączając dwa lub trzy subwoofery, będą one odtwarzały ten sam dźwięk.
• Kanały górne – kanały nad głową „Overhead” umieszczone na lub w suficie (in-ceiling) lub kanały odbiciowe (up-firing) „Atmos-enabled” w których głośnik fizycznie umieszczony jest na poziomie słuchacza, ale fala dźwiękowa odbija się od sufitu i trafia do nas, tworząc efekt jakby głośnik był na suficie.

Grafika pokazująca różnicę między głośnikami nad głową „Overhead” (po lewej) oraz odbiciowymi „Atmos-enabled” (po prawej).

Więcej szczegółów: https://en.wikipedia.org/wiki/Dolby_Atmos/
Strona producenta: https://www.dolby.com/technologies/dolby-atmos/
Bardzo dobrze jest to również opisane na stronie Bose – producenta m.in. soundbarów z systemem Dolby Atmos.

Rodzaje Dolby Atmos

Rozbijmy Atmos na trzy kategorie:

Kategoria pierwsza: Atmos na dwóch kanałach

Opcja najmniej „prawdziwa”, ale najbardziej dostępna, aktualnie osiągalna w słuchawkach Apple i kompatybilnym urządzeniu tej marki:

Słuchawki: AirPods Pro, AirPods Max, AirPods (3 generacji), niektóre słuchawki Beats.

Urządzenia: iPhone XS i wyżej, iPad Pro 12,9″(od 3 generacji w górę), iPad Pro 11″ i Pad Air (od 4 generacji w górę).

Określenie „na dwóch kanałach” pochodzi od tego, że w słuchawkach mamy tylko dwa fizyczne głośniki.

Kategoria druga: Atmos „Soundbarowy”

Tutaj już wchodzimy na poziom bardziej prawdziwego doświadczenia – kompatybilne produkty to:
Soundbary z technologią Dolby Atmos – Sonos, Sony, Samsung, Nakamichi, Philips, TCL, LG i inne.
Głośniki multiroom – Sonos Era 100, Era 300, Apple HomePod.
Komputery MacBook Pro i Air (roczniki od 2018 w górę), iMac (model 2021).

Przy soundbarach należy uważać, ponieważ wiele tańszych modeli niestety nie posiada głośników odbiciowych, ani satelitek do rozstawienia po pokoju. Modele którymi powinniśmy być zainteresowani są stosunkowo niedrogie, zaczynając się od około 2400PLN. Naszym zdaniem minimalna ilość kanałów to 5.1.2. Kupując Soundbar o mniejszej ilości kanałów, niestety nie będziemy mogli cieszyć się prawdziwym Atmosem.

Lista soundbarów zalecanych przez Dolby: https://www.dolby.com/experience/soundbars/

Dla zainteresowanych: efekt przestrzenności jest osiągany dzięki „prawie pierwszej fali” / „precedence effect”. Odtwarzanie dźwięku z minimalnym opóźnieniem między kanałami, pozwala na odbieranie go jakby dobiegał z innego miejsca niż fizyczna membrana głośnika. Dodajmy do tego kanały odbiciowe i mamy całkiem zadowalające rezultaty.

Kategoria trzecia: Atmos na kompatybilnym systemie kina domowego.

Ta opcja jest preferowana, ponieważ zapewnia najbardziej realne doświadczenia. Jednocześnie jest to opcja najdroższa i wymagająca najwięcej miejsca – prawdziwego kina domowego lub sali odsłuchowej.

Dla wygody przyjmijmy że budujemy zestaw 7.1.4, czyli chyba najsensowniejszą konfigurację do kina w domu.

System kina domowego zgodny z Atmos składa się z następujących elementów:

• Źródła treści w Atmos.
• Źródła dźwięku Atmos.
• Procesora / dekodera Atmos.
• Korektora pomieszczenia / DSP.
• Wzmacniaczy wielokanałowych.
• Zestawu głośników – frontowe, surround, kanałów górnych (odbiciowe, lub sufitowe) i subwoofera.

Źródło treści

Gdzie obejrzeć film, serial lub posłuchać muzyki w Atmosie? Tam gdzie wszystkich innych treści w tych czasach – na streamingach.

Filmy: Netflix (tylko plan Premium), Disney+ (każdy pakiet), Apple TV+ (każdy pakiet).

Muzyka: Tidal (w wersji HiFi Plus), Apple Music (każdy pakiet).

Źródło dźwięku

Źródłem dźwięku mogą być:

• Telewizory, lista kompatybilnych modeli jest na stronie Dolby: https://www.dolby.com/experience/tvs/
• Apple TV 4K z aktualnym tvOS (teoretycznie tvOS 12, wydany 17 września 2018 roku dodaje obsługę Dolby Atmos, ale Apple zaleca aktualizację do najnowszego systemu).
• Mac z macOS Big Sur 11.0 lub nowszym, a więc MacBook Pro i Air (modele od 2013 w górę), MacBook (początek 2015 w górę), iMac (modele 2014 w górę), Mac mini (modele 2014 w górę), Mac Pro (modele 2013 w górę). Uwaga – nie udało nam się uruchomić treści z innych źródeł niż Apple Music, co oznacza, że filmy i seriale nie będą odtwarzane w formacie przestrzennym na Makach, lepszą opcją będzie Apple TV podłączony poprzez HDMI lub kompatybilny TV.

Zastanowić się w tym momencie można dlaczego tyle razy jest wzmianka o sprzęcie marki Apple w naszym artykule. Maki, Apple TV, AirPodsy… Czy faworyzujemy firmę z Cupertino? Nie. Po prostu obsługa Dolby Atmos w systemie Windows dla konsumentów niestety na dzień dzisiejszy nie istnieje. Istnieją rozwiązania studyjne dla Windowsa, ale są one przeznaczone dla miksowania utworów w Atmos, nie dla kina domowego, niestety.

Procesor / dekoder, DSP i wzmacniacze

Tutaj opcje są dwie, możemy wybrać faktyczny, odrębny procesor, dekoder zgodny z Dolby Atmos lub amplituner (AVR) z obsługą tego formatu.

Pierwsza opcja jest opcją mniej przyjazną budżetowi, ponieważ oprócz procesora potrzebujemy także dodatkowego wzmacniacza oraz najlepiej też korektora pomieszczenia tzw. DSP. Oferuje ona natomiast dużo większą elastyczność budowanego zestawu. Procesor taki przyjmuje dane poprzez HDMI i daje nam 12/16/24 analogowe kanały dźwięku, które wystarczy podłączyć do wzmacniacza i głośników.

Przykładami takich procesorów będą:

• Emotiva BasX MC1 – 14 kanałów (7 500PLN)
• Tonewinner AT-300 – 16 kanałów (7 900PLN)
• Rotel RSP-1576MKII – 12 kanałów (13 500PLN)
• Anthem AVM 60 – 12 kanałów (17 500PLN)
• Emotiva XMC-2 – 16 kanałów (17 500PLN)
• Arcam AV41 – 16 kanałów (29 000PLN)
• Lyngdorf MP-40 – 12 kanałów (51 000PLN)
• Trinnov Audio Altitude16 – 20 kanałów (55 000PLN)

Opcja druga to wzmacniacz zintegrowany / amplituner / AVR. Amplitunery integrują w sobie dekoder Atmos, wielokanałowy wzmacniacz oraz DSP i korektor pomieszczenia. Ceny sensownych amplitunerów z Atmosem zaczynają się od około 7 000PLN.

Przykładowe modele to:

• Denon AVC-X3700H – 7 000PLN
• Denon AVC-X3800H – 8 000PLN
• Arcam AVR10 – 14 000PLN
• Marantz SR8015 – 15 000PLN
• Pioneer VSX-LX805 – 16 000PLN
• Denon AVC-X8500HA – 17 000PLN

Przy amplitunerach można się również natknąć na pewną pułapkę – wiele modeli dekoduje Atmosa, ale nie posiada dostatecznej ilości kanałów by napędzić wszystkie głośniki w zestawie. Przykładem niech będzie AVC-X3800H od Denona: pozwala on na napędzenie 9 kanałów (czyli np. tych wokół słuchacza i dwóch górnych) i subwoofera, ale jest oznaczony jako kompatybilny z konfiguracją 7.1.4 (11.2), jak to możliwe? Otóż aby podłączyć dwa kanały górne, potrzebujemy zewnętrznej końcówki mocy, na przykład starszego amplitunera 5.1. Wzmacniacz pomocniczy podłączamy do analogowych złącz oznaczonych jako PRE OUT z amplitunera dekodującego.

Głośniki

Tutaj temat robi się ciekawy, ponieważ wchodzimy na pole gdzie przy nieostrożnym ruchu możemy zostać posądzeni przez audiofili o sianie herezji, ale w zasadzie, zaryzykujemy. Otóż system głośników do odsłuchu Dolby Atmos nie musi być drogi, nie musi być też wybitny.

Jeżeli na głośniki wydamy drugie tyle co na amplituner, to będziemy mieli całkiem zrównoważony i sensowny zestaw.

Ważne, aby mieć jednak na uwadze to, że w tańszej konfiguracji nasz system wielokanałowy winien służyć tylko do odsłuchu wielokanałowego, nie do muzyki w stereo. Często bowiem amplitunery nie radzą sobie zbyt dobrze z dźwiękiem stereo.

Do wniosku, że głośniki wielokanałowe nie muszą być wybitne doszliśmy metodą prób, pomiarów i odsłuchów. Co bardziej istotne to warunki pomieszczenia – wielkość, stosunek długości ścian i sufitu; wygłuszenie (o którym mało kto pamięta) i umiejscowienie poszczególnych głośników. To czy będziemy mieli zestaw za 20 000PLN, czy 5 000PLN odgrywa drugorzędną rolę. Naprawdę.

Doboru głośników do Dolby Atmos w domu można dokonać na trzy sposoby. Pamiętajmy że nadal budujemy zestaw 7.1.4.

• Zestaw jedenastu identycznych głośników + subwoofer.
• Fabryczny zestaw różnych głośników (inne fronty, inne surround i górne) proponowany przez producenta.
• Zestaw różnych głośników dobrany przez nas lub instalatora.

Opcja pierwsza

Zestaw identycznych głośników jest opcją najmniej kłopotliwą ale jednocześnie najmniej „estetyczną” – skończymy bowiem ze stosunkowo niewielkimi frontami i sporymi głośnikami górnymi. Mimo że wszystkie są tej samej wielkości, jesteśmy przyzwyczajeni że fronty są duże i imponujące, a satelity mniejsze. Atmosfera będzie przypominać studio odsłuchowe, ale efekty będą zaskakująco dobre.

Propozycje na budżetowe jedenaście kanałów (subwoofer pomijamy):

• Dayton Audio B652-AIR – 510PLN / para = 3060PLN komplet. Testowaliśmy je, bardzo wdzięczne głośniki, tweetery zbudowane na głośnikach wstęgowych co zapewnia wrażenie przejrzystości dźwięku, byliśmy zdumieni, zwłaszcza że zestaw kosztuje bardzo niewiele. Minusem jest słaba dostępność w Polsce. 
• Klipsch R-51M – 1050PLN / para = 6300PLN komplet
• JBL Stage A130 650PLN / sztuka = 7150PLN komplet.

Od lewej – para Daytonów B652-Air, Klipsch R-51M, oraz JBL A130

I wiele, wiele innych modeli czy to od Dali, KEFa, Jamo, Klipscha, JBL czy innych producentów, natomiast przekraczanie tutaj budżetu 7 000PLN powoduje, że lepiej jednak pokusić się o zestaw fabryczny.

Opcja druga

Fabryczny zestaw różnych głośników proponowany przez producenta. Opcja ta jest opcją preferowaną, ponieważ zakup w zestawie zazwyczaj wychodzi korzystniej, mamy dopasowane do siebie kolumny, co ma przełożenie na estetykę i tzw. wife acceptance factor.

Opcji jest mnóstwo i w zależności od producenta będą inaczej oznaczone, najczęściej na podstawie wiodących głośników frontowych – np. Klipsch R-625FA, jako zestaw 7.1.4 z dobranymi R-52C, R-51M, R-610F, R-41SA i subwooferem R-120SW za 16 500PLN, czy Focal SIB EVO 5.1.2 za 6700PLN. W zasadzie każdy producent ma tego typu zestawy w swojej ofercie.

Opcja trzecia

Dobranie różnych głośników, nierzadko różnych producentów i serii.

Tutaj sprawa robi się bardzo pracochłonna i wymagająca, ponieważ zgranie ze sobą różnych głośników, o różnym paśmie, skuteczności i akustyce jest trudne. Natomiast może być to opcja preferowana gdy mamy już istniejący zestaw 5.1 lub 7.1 i chcemy dokonać ulepszenia naszego kina do Dolby Atmos.

Możemy też kupić gotowy zestaw np. Jamo S7-27F – 7 głośników za 9000PLN i dodać tylko kanały górne, być może wpuszczane w sufit (in-ceiling). Przy dostrajaniu tej opcji spędzimy dużo czasu i bardzo przyda się system korekcji wbudowany w amplituner (bazujący na mikrofonie kalibracyjnym) lub zewnętrzny korektor – np. miniDSP. To z kolei może podnieść znacząco koszty, ponieważ taki przykładowy miniDSP 2X4 kosztuje 1200PLN, a będziemy potrzebować ich aż pięć, nie wspominając że zewnętrzne korektory wymagają sporej wiedzy odnośnie ich prawidłowej konfiguracji. W tym przypadku lepiej sprawę jeszcze raz przemyśleć, ponieważ może się okazać, że zakup innego zestawu głośników lub innego procesora / amplitunera rozwiązuje sprawę lepiej. I lepiej niekoniecznie oznacza za mniejszą sumę końcową. Prawdziwy Atmos w domu będzie stosunkowo drogą zabawą. „Lepiej” może oznaczać mniejsze skomplikowanie systemu, mniejszą ilość przewodów, komponentów, punktów które mogą zawieść.

Najważniejsze na koniec

Na koniec przypomnimy jeszcze o sprawie tak ważnej jak dobór głośników, jeżeli nie ważniejszej.

Wygłuszenie, umiejscowienie i warunki fizyczne pomieszczenia.

Dobry zestaw głośników w niewygłuszonym pomieszczeniu zagra nieporównywalnie gorzej niż przeciętny zestaw głośników w pomieszczeniu do nich przystosowanym.

Wygłuszanie pomieszczenia to temat na kolejne pięć felietonów, ponieważ nie ma jednej recepty na to jak poprawnie wygłuszyć pomieszczenie odsłuchowe.

Wygłuszenie pomieszczenia odsłuchowego ma poprawić akustykę pomieszczenia, zapewniając odpowiednie rozchodzenie się dźwięków, jednocześnie ich nie tłumiąc.

Czasami nie możemy sobie ze względów estetycznych pozwolić na więcej niż dywan i zasłony; i często będzie to wystarczające. Często jednak jeżeli warunki fizyczne pomieszczenia (stosunek długości ścian i jego wysokości) będą niesprzyjające, potrzeba wygłuszyć wszystko, łącznie z sufitem. A co jeżeli chcemy w takim pomieszczeniu użyć soundbara lub kolumn z kanałami odbiciowymi (up-firing), nie możemy wtedy kompletnie wygłuszyć sufitu, prawda? Prawda. Dlatego wygłuszenie powinniśmy skonsultować z profesjonalnym instalatorem, który dobierze optymalne rozwiązanie do naszych potrzeb i warunków pomieszczenia

Podobnie jest z umiejscowieniem konkretnych głośników. Dolby na swojej stronie podaje wytyczne co do minimalnych odległości i położenia poszczególnych kanałów. Warto się z nimi dokładnie zapoznać.

Dla 7.1.4 overhead: https://www.dolby.com/about/support/guide/speaker-setup-guides/7.1.4-overhead-speaker-setup-guide/

Szczegółowe wytyczne dla ustawienia głośników przy Dolby Atmos: https://www.dolby.com/siteassets/technologies/dolby-atmos/atmos-installation-guidelines-121318_r3.1.pdf

Pamiętajmy o różnicach w konfiguracji. Opcja „Overhead” oznacza kanały górne umieszczone na lub w suficie, a opcja „Atmos-enabled” kanały odbiciowe.